پتروشیمی در تله ناترازی گاز میلیاردها دلار زیان خاموش
وبی کارت: با کسری روزانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز در زمستان و پیش بینی رسیدن به ۶۰۰ میلیون تا سال ۱۴۱۰، صنعت پتروشیمی به عنوان ستون صادرات غیرنفتی ایران در معرض زیان سنگین و از دست دادن بازارهاست.
به گزارش وبی کارت به نقل از مهر، ناترازی گاز در ایران به بحرانی ساختاری تبدیل گشته است؛ بحرانی که با اوج گیری مصرف خانگی در زمستان، سهم صنایع و نیروگاه ها را بشدت کم می کند. آمارها از کسری روزانه بیشتر از ۳۰۰ میلیون مترمکعب در زمستان ۱۴۰۳ و احتمال رسیدن به ۶۰۰ میلیون مترمکعب تا سال ۱۴۱۰ حکایت دارد؛ وضعیتی که صنعت پتروشیمی را بشدت متاثر کرده است.
ناترازی گاز؛ معضل مزمن اقتصاد ایران
زمستان در ایران به مفهوم تشدید بحران ساختاری در قسمت انرژی است؛ بحرانی که با عنوان «ناترازی گاز» شناخته می شود. در این دوره، افزایش مصرف خانگی سبب کاهش شدید سهم صنایع و نیروگاه ها از گاز می شود و چرخه تولید کشور را تحت فشار قرار می دهد. این وضعیت سال هاست تکرار می شود و الان به یک معضل مزمن در اقتصاد ایران بدل شده است.
با وجود جایگاه ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر بزرگ گاز جهان، روند کسری تولید و مصرف نشان دهنده چالش جدی است. داده های وزارت نفت حاکی از آنست که میانگین کسری روزانه گاز از ۱۵۵ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۹ به ۱۷۴ میلیون مترمکعب در سال ۱۴۰۱ رسیده و در زمستان ۱۴۰۳ از ۳۰۰ میلیون مترمکعب فراتر رفته است. پیش بینی ها نیز اخطار می دهند که در صورت ادامه شرایط موجود، تا سال ۱۴۱۰ این شکاف به حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید؛ سطحی که اقتصاد ملی را با تهدیدی جدی روبه رو می کند.
یکی از بخشهایی که به صورت مستقیم از این ناترازی لطمه می بیند، صنعت پتروشیمی است. این صنعت که سهمی بیشتر از ۱۵ میلیارد دلار ارزآوری سالانه در صادرات غیرنفتی دارد، هر زمستان در اولویت محدودیت و قطع خوراک گاز قرار می گیرد و نتایج آن در تولید، صادرات و اشتغال ملی نمایان می شود.
پتروشیمی؛ ستون صادرات غیرنفتی ای که لرزید
پتروشیمی ها در اقتصاد ایران همان نقشی را دارند که ستون فقرات در بدن ایفا می کند. این صنعت نه تنها در ایجاد ارزش افزوده از گاز طبیعی نقش دارد، بلکه هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم را نیز پوشش می دهد. اما ناترازی گاز این ستون را متزلزل کرده است.
در زمستان ۱۴۰۳، گزارش های رسمی نشان داد که سهم صنایع از گاز به کمتر از ۲۰ درصد رسید و در خیلی از روزها پتروشیمی ها در عمل از خوراک گاز محروم شدند. نتیجه آن، کاهش شدید تولید در واحدهای متانول، اوره و آمونیاک بود. طبق اعلام انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی، تنها در همان زمستان، صادرات محصولات پتروشیمی حدود ۱.۳ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد. این رقم معادل کل بودجه عمرانی چند استان کشور است و نشان میدهد چه طور یک تصمیم در حوزه انرژی، می تواند اقتصاد ملی را گرفتار تزلزل کند.
زنجیره ای که از هم گسست
صنعت پتروشیمی زنجیره ای درهم تنیده است؛ قطع خوراک در یک بخش، اثرات دومینویی در قسمت های دیگر بوجود می آورد. وقتی متانول تولید نشود، صنایع پایین دستی آن از تولید فرمالدهید تا انواع رزین گرفتار وقفه می شوند. وقتی اوره و آمونیاک محدود شوند، نه تنها صادرات این محصولات افت می کند، بلکه کود شیمیایی برای کشاورزی هم با کمبود مواجه می شود.
بررسی ها نشان میدهد در دیماه ۱۴۰۳، ظرفیت تولید در بعضی واحدهای اوره و آمونیاک به کمتر از ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد. این افت ظرفیت به مفهوم از دست رفتن قراردادهای صادراتی است؛ مشتریانی که بدنبال تامین پایدارند، با هر بار محدودیت گاز یک گام از ایران فاصله می گیرند و بسمت رقبایی چون قطر و عربستان می روند.
خدشه بر اعتبار جهانی پتروشیمی ایران
صادرات پتروشیمی در وضعیت عادی سالانه بیشتر از ۱۵ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری دارد. اما محدودیت های ناشی از ناترازی گاز، این ستون درآمدی را متزلزل کرده است. در زمستان گذشته، بنا بر گزارش های کارشناسی، حدود ۲ میلیارد دلار زیان مستقیم به علت کاهش خوراک به پتروشیمی ها وارد شد.
اما زیان فقط عدد و رقم نیست. مهم تر از آن، خدشه دار شدن اعتبار ایران به عنوان تامین کننده پایدار می باشد. بازارهای جهانی به ثبات نیاز دارند و هر بار که ایران نتواند تعهدات صادراتی خویش را عملی کند، بخشی از بازار به رقیبان واگذار می شود. در سال ۱۴۰۰، ایران تنها توانست ۴۲ درصد از تعهدات صادراتی گاز به ترکیه و عراق را محقق کند؛ این آمار نه تنها به مفهوم زیان مالی بود، بلکه به جایگاه سیاسی جغرافیایی (ژئوپلیتیک) ایران در منطقه هم لطمه زد.
خسارت ۱۳۰ هزار میلیاردتومانی محدودیت انرژی به بخش صنعت
ناترازی گاز برای صنعت پتروشیمی فقط به مفهوم کاهش صادرات نیست. وقتی خوراک گاز محدود می شود، تولید داخل نیز افت می کند. این افت تولید، به مدلول کاهش ظرفیت اشتغال مستقیم در مجتمع های پتروشیمی و ضربه به صنایع پایین دستی است. هزاران شغل در زنجیره تامین این صنعت وابسته به پایداری تولید است. هر توقف یا کاهش ظرفیت، موجی از بیکاری و رکود در مناطق صنعتی بوجود می آورد.
بر اساس برآورد وزارت صنعت، معدن و تجارت، اعمال محدودیت های انرژی در سال ۱۴۰۳ بیشتر از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان خسارت مستقیم به بخش صنعت وارد کرد. این خسارت تنها به فولاد و سیمان محدود نشد، بلکه پتروشیمی نیز بخش مهمی از آنرا متحمل شد.
بهینه سازی و افزایش تولید، راهکار رفع ناترازی
سیاست گذاران سال هاست بر «افزایش تولید» تمرکز کرده اند؛ طرح هایی که میلیاردها دلار هزینه و بیشتر از یک دهه زمان می طلبد. اما تجربه نشان داده که این مسیر، بااینکه لازم است با قوت پیگیری شود، ولی پاسخگوی نیاز فوری کشور نیست. همان گونه که محمدرضا جولایی، مدیر مرکز کنترل(دیسپچینگ) شرکت ملی گاز ایران گفته است: «افزایش تولید بدون اصلاح مصرف، مثل پر کردن سطلی سوراخ است؛ هرچه بیشتر بریزی، باز خالی می شود.»
راه حل واقعی در کنار فشار افزایی، بهینه سازی مصرف گاز است. طرح کارور گاز که برپایه سرمایه گذاری بخش خصوصی طراحی شده، می تواند در بازه ای ۳ تا ۵ ساله روزانه ۱۹۷ میلیون متر مکعب گاز آزاد کند؛ رقمی معادل کل میانگین ناترازی فعلی کشور. این طرح نه بار مالی بر دوش دولت دارد و نه زمان طولانی می خواهد.
صادق کریمی، رییس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه، در همین زمینه گفته است: «بهینه سازی مصرف، همزمان مانع زیان صنایع می شود، صادرات را نجات می دهد و فشار بر مردم را هم کم می کند؛ در حالیکه طرح های افزایش تولید، سال ها طول می کشند و به نتیجه نمی رسند.»
صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از مهم ترین پایه های صادرات غیرنفتی ایران، امروز بیشتر از هر زمان دیگری در معرض تهدید ناترازی گاز قرار دارد. هر زمستان که خانه ها گرم تر می شوند، میلیاردها دلار زیان به صنایع وارد می شود و بخشی از بازارهای جهانی از دست می رود. ادامه این مسیر، نه تنها صادرات و ارزآوری را نابود می کند، بلکه ثروت بین نسلی ایران را هم بر باد خواهد داد. تغییر رویکرد از «افزایش تولید صرف» به «مدیریت تقاضا و بهینه سازی مصرف در کنار فشارافزایی برای تولید بیشتر» دیگر یک انتخاب نیست؛ ضرورتی حیاتیست برای بقا و پیشرفت اقتصاد ملی.
داده های وزارت نفت از آن حکایت می کند که میانگین کسری روزانه گاز از ۱۵۵ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۹ به ۱۷۴ میلیون مترمکعب در سال ۱۴۰۱ رسیده و در زمستان ۱۴۰۳ از ۳۰۰ میلیون مترمکعب فراتر رفته است. این افت ظرفیت به مفهوم از دست رفتن قراردادهای صادراتی است؛ مشتریانی که بدنبال تأمین پایدارند، با هر بار محدودیت گاز یک گام از ایران فاصله می گیرند و بسمت رقبایی چون قطر و عربستان می روند. اما تجربه نشان داده که این مسیر، بااینکه ضروری است با قوت پیگیری شود، ولی پاسخگوی نیاز فوری کشور نیست.
منبع: webycard.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب